ACİL DURUM BİLGİSİ VE YÖNETİMİNE GİRİŞ

Acil durum tatbikatlarının sahip olması gere- ken temel özellikler ise beş maddede özetlenebilir (Şekil 8.1). Aşağıdaki şekilde de kısaca ifade edilen ve basitlik, ölçülebilirlik, yapılabilirlik, gerçekçilik ve hedef odaklılık olarak tanımlanan bu özellikler hem tatbikatların uygulama sürecini hem de birey- lerin kazandığı faydayı olumlu yönde etkilemesi bakımından önem taşımaktadır.

Oyun tartışma tabanlı tatbikat türüdür.

Masabaşı tatbikatların faydaları şöyle sıra- lanabilir:

Yetkililer sorumluluklarıyla ilgili kritik ko- nularda bilgi sahibi olur.

Ekibe problem çözme konusunda deneyimkazandırır.

Katılımcılar karşılıklı bilgi paylaşır.

Kuruluşlar arası / kurumlar arası koordinas- yon ve eşgüdüm kurulmasını sağlar.

Katılımcıları daha karmaşık tatbikatlara hazırlar.

İşlevsel tatbikat ekibi;

• Tatbikatı yönlendiren ve amaç ve senaryo- dan sapmalar olduğunda müdahale eden bir yürütücü;

• Acil durum ortaya çıktığında gerçek hayattadavranacakları şekliyle tatbikata dahil olanoyuncu olarak tanımlanan müdahale ekibi üyeleri,

• Gerçek durum oluştuğunda müdahale eki- binde yer alacak diğer kişilerin rollerini üst- lenen ve mesajları tatbikat katılımcılarına ileten simülasyon takımı,

• Tatbikatın başarı performansını değerlen- diren gözlemciler/değerlendiriciler den oluşur.

İl Afet ve Acil Durum Koordinasyonu'dur.

1. Hedeflerin tanımlanması

2. Senaryonun tanımlanması

3. Ana görevlerin ve lojistiğin nasıl gerçekleştirileceğinin tanımlanması: 

4. Tatbikat sırasının planlanması

5. Tatbikat sonrası değerlendirmenin yapılmasına ilişkin değerlendirme yöntem ve ölçütlerine karar verilmesi şeklindedir.

Acil durum tatbikatlarının amaçlarını;

Acil durum planlarındaki eksiklikleri belir- lemek,

Acil durum yönetimindeki rolleri ve so- rumlulukları açıklığa kavuşturmak,

Acil durum yönetim planlarını değerlendir- mek,

Katılımcılardan geribildirim alarak acil du- rum planının iyileştirilmesini sağlamak,

Tatbikat sonuçları ve performans ölçütleriarasında karşılaştırma yaparak plan, prose- dür ve bireyleri geliştirmek,

Ekipler, organizasyonlar ve kuruluşlar ara- sındaki koordinasyonun gelişmesini sağla- mak,

Tatbikat sırasının planlanması: Acil durum uyarısı verildiği andan itibaren tatbikat baş- lamaktadır. Dolayısıyla, tatbikat sırasının planlanması, bu uyarının verildiği andan itibaren yapılmalıdır. Bu kapsamda; tatbikat sırasında, nerelerde ve kimlerin hangi rolleri üstlenecekleri titizlikle planlanmalıdır.

İşlevsel tatbikatlar aşağıdaki ortak özelliklere sahiptir:

Tatbikatta seçilen olaylar, devam eden olaylarve gerçek acil durumlarda oluşabilecek sorun- ları yansıtan senaryolar ile yönlendirilir.

Bir Senaryo Olay Listesi tatbikatı yönlendi- ren birincil araçtır.

Senaryoya ilişkin kurulan politikalar veprosedürler denetlenir.

Performans analizi, genel tatbikatın bir par- çasıdır.

Kurumlar arası ilişkiler incelenir.

Kaynakların ve insangücünün dağılımı de- netlenir.

Tartışma ve operasyon tabanlı tatbikatlar ara-sındaki farklılıklar Şekil 8.3’te görülmektedir.Tatbikat türlerinin yapı taşı yaklaşımına göre açık- landığı şekilde tartışma tabanlı tatbikattan operas- yonel tabanlı tatbikata doğru çıkıldıkça her basamakta planlama ve süre ihtiyacı artarken kapasite de artmaktadır.

Acil durum tatbikatlarının amaçlarını;

Acil durum tatbikatlarının sahip olması gereken temel özellikler ise beş maddede özetlenebilir; basitlik, ölçülebilirlik, yapılabilirlik, gerçekçilik ve hedef odaklılık olarak tanımlanan bu özellikler hem tatbikatların uygulama sürecini hem de bireylerin kazandığı faydayı olumlu yönde etkilemesi bakımından önem taşımaktadır. Süre, insan kaynakları ve maliyet açısından uygulanabilir olması acil durum tatbikatlarının yapılabilirlik özelliğine karşılık gelmektedir.

İşlevsel tatbikatlar acil durum müdahale ekibinin eylem planları doğrultusunda simüle edilmiş bir ortamda görevlerini yerine getirerek planları doğrulamalarını ve hazırbulunuşluklarını arttırmalarını sağlayan tatbikatlardır. İşlevsel bir tatbikatta yapılan faaliyetler belirli bir senaryo ile yönlendirilir. İşlevsel tatbikatlar bir ekibin senaryo ile belirlenen bir olaya yanıt verme yeteneğini test eden, tamamen simüle edilmiş ve etkileşimli bir tatbikattır.

İşlevsel tatbikat ekibi;

Acil durum tatbikatlarında yer alacak paydaşlar;

gibi faktörlere göre farklılık göstermektedir. Bu faktörlerden tatbikat türü ve düzeyi en önemli belirleyicilerdir.

Bileşenler tatbikat öncesi, sırası ve sonrası olmak üzere üç ana başlık altında, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Tatbikat Öncesi Süreç
a. Tatbikat tasarımı öncesi olanak ve kısıtlılıkların belirlenmesi,
b. Tatbikat tasarımının yapılması,
2. Tatbikat Süreci
a. Tatbikatın gerçekleştirilmesi.
3. Tatbikat Sonrası Süreç
a. Tatbikat sonucu değerlendirmelerin yapılması ve raporlamanın gerçekleştirilmesi,
b. Değerlendirme ve raporlama sonucu elde edilen çıktılara göre acil durum planlarının geliştirilmesi.

Tatbikat tasarımının yapılması: Bir önceki süreçte tanımlanan tatbikat ana amacı doğrultusunda, tatbikat tasarımına geçilebilmesi için, hedeflerin tanımlanması gerekmektedir. Hedeflerin amaca yönelik tanımlanması önemlidir. Çünkü bu hedefler doğrultusunda tatbikatı şekillendiren en önemli araç olan senaryoların geliştirilmesi sürecine gidilecektir. Sonraki süreçteyse; ana görevler ve lojistiğin nasıl gerçekleştirileceği tanımlanmalı ve bu görevler ile lojistiği sağlayacak kişi veya kişiler belirlenmelidir. Buraya kadar olan süreç; tatbikat tasarımının, tatbikat öncesi aşamalarını oluşturmaktadır. Bundan sonraysa; tatbikat sırasının planlanmasından sonra, tatbikat sonrası değerlendirmenin nasıl yapılacağına ilişkin değerlendirme yöntem veya yöntemlerinin neler olacağına karar verilmesi gerekmektedir.

Senaryo, acil durum tatbikatının en temel bileşenini oluşturmaktadır ve senaryo; kurgulanmış acil veya afet durumu sürecindeki birbirini izleyen aşamaları meydana getirmektedir. Bunun yanı sıra senaryo, bir olayı, acil durumu veya krizi betimleyen, kurgusal olaylar zinciri olarak da tanımlanabilir. Senaryolar, tatbikatları yönlendiren en önemli öğelerdir.

Bir senaryonun kurgulanması sürecinde ilk olarak senaryonun türü belirlenmelidir. Kurgulanan senaryonun türü, tatbikatların yerini ve zamanını şekillendirir.

Sosyal medya gönderileri, dünyanın her yerinden herhangi bir kişi tarafından görüntülenebilir. Bu nedenle, sosyal medya aracılığıyla bilgilendirme yapılırken; acil durum tatbikatının gerçekleştirildiği ülke ve şehir, ayrıntılı adres açıklamasıyla birlikte belirtilmelidir.