ACİL DURUM BİLGİSİ VE YÖNETİMİNE GİRİŞ

Acil müdahale gerektiren haller ise şunlar olabilir:
• Yangın
• Patlama
• Deprem

• Sel
• Çığ
• Heyelan
• İnsan sağlığını tehdit eden olay
• Çevre sağlığına etki edici olay
• Büyük hasar, zarar ve ziyan yaratacak durumlar.

Genel olarak bir tehlikenin tetiklemesiyle meydana gelirler. Afetlerin özelliklerine girmektedir.

Afetlerin kökeni: 

-İnsan

-Doğa

-Teknoloji

Yerel imkânlar ile baş edilebilecek özellikte değildirler.

Afet öncesi korumaya yönelik olan kayıp ve zarar azaltma, hazırlık, tahmin ve erken uyarı, afetleri anlamak gibi çalışmalara risk yönetimi denilir.

Afet sonrasında, yani düzeltmeye yönelik yapılan etki analizi, müdahale, iyileştirme, yeniden yapılanma gibi faaliyetleri kapsayan döneme kriz yönetimi adı verilmektedir.

Zarar azaltma evresi, afet ve acil durumlara dair risklerin belirlenmesi süreciyle başlayan, etkilerini azaltmak, en aza indirgemek ve/veya yok etmek için atılan adımlar ve uygulanan politikaları ifade eder. Genel olarak faaliyetler şu şekilde sınıflandırılabilir:
• Tehlike Analizi
• Risk Analizi
• Risk Azaltma

Müdahale sürece dair öngörülen aşamalardan biri değildir.

Kaynak Tespiti hazırlık evresi aşamalarında ilk sırada yer almaktadır.

Afet sonrası altın saatler olarak adlandırılan ilk 72 saat için her bireyin hazır olması şarttır.

Acil müdahale gerektiren haller ise şunlar olabilir:

• Yangın

• Patlama

• Deprem

• Sel

• Çığ

• Heyelan

• İnsan sağlığını tehdit eden olay

• Çevre sağlığına etki edici olay

• Büyük hasar, zarar ve ziyan yaratacak durumlar

• İnsan sağlığının hemen ya da uzun vadede etkilenmesine neden olabilecek kimyasal madde/gaz ve zehirli maddelerin dökülmesine veya yayılmasına neden olan olaylar

Afetler doğal, teknolojik ve/veya insan kaynaklı olarak çok farklı şekillerde meydana gelirler; ancak yine de bazı ortak özelliklere sahiptir. Söz konusu özellikleri şöyle sıralayabiliriz;

• Canlılar ve çevre açısından etkileri geniştir.

• Kurumların ve kuruluşların iş yapma sınırlarını aşar (etkiler).

• Yerel imkânlar ile baş edilemezler.

• Genel olarak bir tehlikenin tetiklemesiyle meydana gelirler.

• Toplumun gündelik yaşamını bozarlar veya kesintiye uğratırlar.

2015 - 2030 dönemlerini kapsayan ve afet risk yönetiminde, afet risklerinin anlaşılması, farkındalık ve uluslararası kalıcı işbirliği mekanizmalarının güçlendirilmesi amacı ile yol gösterici bir belge olarak kabul edilen “Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi”; 14 - 18 Mart 2015 tarihleri arasında Japonya’nın Sendai kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Afet Risklerinin Azaltılması 3. Dünya Konferansı’nda kabul edilmiştir.

Zarar azaltma aşamasında şu faaliyetler ve planlamalar yapılmalıdır:

• Tehlike analizlerinin gerçekleştirilmesi,

• Risk analizlerinin gerçekleştirilmesi,

• Arazi kullanım planlanmasının yapılması,

• Ev, işyeri ve sanayi tesislerinin sigorta işlerinin yapılması,

• Halk eğitimi, bilinçlendirme, bilgilendirme ve farkındalık çalışmalarının yapılması,

• Afetler ve acil durumlar açısından gerekli olan yasal düzenlemeler ve mevzuat çalışmaları ile idari düzenlemelerin gerçekleştirilmesi.

Afet ve acil durumlara müdahalede ihtiyaç duyulacak tüm güç ve kaynakları ulusal ve yerel düzeyde planlamak, bu güç ve kaynakların olay bölgesine etkin ve hızlı bir şekilde ulaştırılmasını sağlamak, müdahale hizmetlerini ve bu hizmetlerin koordinasyonundan sorumlu ana ve destek çözüm ortaklarının ve yerel düzeyde sorumlu birimlerin görev ve sorumlulukları ile planlama esaslarını belirlemek üzere; Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği 18 Aralık 2013 tarih ve 28855 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Çalışmalar, uzmanlık seviyelerine göre yapılandırılmış bu dört servis aracılığı ile ilgili servislerde yer alan gruplar tarafından yürütülmektedir. Ayrıca, etki derecelerine göre müdahale seviyeleri Seviye 1, Seviye 2, Seviye 3 ve Seviye 4 olmak üzere dört gruba ayrılmıştır.

S1 Yerel imkânlar yeterlidir.

S2 Destek illerin takviyesine ihtiyaç vardır.

S3 Ulusal desteğe ihtiyaç vardır. 

S4 Uluslararası desteğe ihtiyaç vardır.

5902 sayılı Kanun kapsamında, illerde bütünleşik afet ve acil durum yönetiminin tüm unsurlarını içerecek şekilde, AFAD Başkanlığının taşra teşkilatı olarak valiye bağlı, il afet ve acil durum müdürlükleri kurulmuştur. Aynı kanunda il afet ve acil durum müdürlüklerinin görevleri şu şekilde belirtilmiştir:

• İlin afet ve acil durum tehlike ve risklerini belirlemek, afet ve acil durum hazırlıklarını yapmak,

• Afet ve acil durum risk azaltma, müdahale ve iyileştirme il planlarını, mahalli idareler ile kamu kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği ve koordinasyon içinde yapmak, uygulamak ve uygulatmak,

• İl afet ve acil durum yönetim merkezini yönetmek, kesintisiz ve güvenli haberleşmeyi sağlamak,

• Afet ve acil durumlarda meydana gelen kayıp ve hasarı tespit etmek veya ettirmek,

• Afet ve acil durumlara ilişkin eğitim faaliyetlerini yapmak veya yaptırmak,

• Sivil toplum kuruluşlarıyla gönüllü kişilerin afet ve acil durum yönetimi ile ilgili akreditasyonunu yapmak ve belgelendirmek,

• Afet ve acil durumlarda, gerekli arama ve kurtarma malzemeleri ile halkın barınma, beslenme ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılacak gıda, araç, gereç ve malzemeler için depolar kurmak ve yönetmek,

• Seferberlik ve savaş hazırlıkları ile sivil savunma hizmetlerine ilişkin görevleri yerine getirmek,

• AFAD Başkanlığının belirlediği esas ve usuller çerçevesinde risk azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme çalışmalarını diğer kurum ve kuruluşlar ile birlikte yapmak, • İl afet ve acil durum koordinasyon kurulu sekretaryasını yapmak,

• Kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer ile benzeri diğer teknolojik maddelerin tespiti, teşhisi ve arındırılması ile ilgili hizmetleri yürütmek, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlamak.

Afet sonrası altın saatler olarak adlandırılan ilk 72 saat için her bireyin hazır olması şarttır.

Hazırlık Evresi Müdahale evresine dair hazırlık çalışmaları mevcut kaynakların belirlenmesi ile başlayan bir süreç olup; araç, malzeme, ekipman ve insan gücü yönünden organizasyonun oluşturulması devam eden, değerlendirme aşaması ile son bulan çalışmaları kapsamaktadır (AFAD, 2013). Zarar azaltma evresinde yapılan çalışmalara ve alınan önlemlere rağmen afet ve acil durum sonucu meydana gelebilecek tehlike ve risklerin tamamen ortadan kaldırılabilmesi mümkün olamamaktadır. Bundan dolayı hazırlık evresinde bazı çalışmaların önceden tamamlanması gerekmektedir. Bu çalışmalar aşağıdaki aşamalardan oluşur (Şekil 5.8);

• Mevcut kaynakları belirlemek,

• Plan yapmak,

• Organize olmak,

• Alet-ekipman ve araçları hazırlamak,

• Kapasite geliştirmek, yeni teknolojilerden yararlanmak,

• Erken uyarı sistemlerini kurmak, geliştirmek ve test etmek,

• Eğitim ve tatbikatlar düzenlemek,

• Değerlendirmek.

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından afetlere ve acil durumlara karşı hazırlıklı olma gerekleri şu şekilde sıralanmıştır (AFAD, 2012):

• Afet ve acil durumlara yönelik halkı bilgilendirme, bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri,

• Acil yardım ve lojistik hizmet planları,

• Çeşitli gruplara yönelik afet ve acil durum planları,

• Bilgi, haberleşme, tahmin ve erken uyarı sistemleri,

• Kaynak yönetim sistemi,

• Risk haritaları,

• Araştırma ve geliştirme faaliyetleri,

• Müdahale ekiplerinin eğitimi,

• Afetlere ilişkin tatbikatlar,

• Uluslararası iş birlikleri,

• Sigorta hizmetlerinin yaygınlaştırılması,

• STK’ların afetlere yönelik hizmet standartlarına uygunluğu,

• Afet ve acil durum yönetim merkezlerinin, ortak haberleşme ve bilgi sistemlerinin standartlarının oluşturulması ve bu standartlara uygunluğunun sağlanması.