ACİL DURUM BİLGİSİ VE YÖNETİMİNE GİRİŞ

Ülkemiz dünyadaki iki önemli deprem kuşağından biri olan Alp-Himalaya deprem kuşağı içinde yer almaktadır.

Belirsizlik kaynakları için çeşitli sınıflandırmalar yapılabilir. Belirsizlik, rastgele ve sistematik belirsizlik olmak üzere ikiye ayrılır.

Tehlike olgusunu doğal tehlikeler ve teknolojik tehlikeler olmak üzere iki ayrı kategoride incelemek mümkündür.

Marmara Bölgesi’nde 17 Ağustos 1999’da meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki deprem sonuçları itibariyle felakete dönüşmüştür.

Taşkınlar Jeolojik Tehlikeler grubunda yer almaktadır.

Hortumlar Jeolojik Tehlikeler sınıfına girmemektedir.

Okyanus tabanlarında meydana gelen büyük depremler neticesinde kıyıları vuran dev dalgalar ise tsunamilerdir. 2004 yılında Endonezya
Sumatra’da meydana gelen ve son 40 yılın en büyük depremi olarak kayıtlara geçmiş olan 9.0 büyüklüğündeki depremin ardından dev tsunami dalgaları oluşmuş ve yüzbinlerce insan hayatını kaybetmiştir.

En önemli teknolojik tehlikeler; yanıcı malzemeler, patlayıcılar, kimyasal toksinler, radyoaktif materyaller ve biyolojik tehlikelerdir.

Dünyada üretilmiş ilk atom bombası, ABD’nin B-29 bombardıman uçağından Japonya’nın Hiroşima ve Nagazaki kentlerine atılmış, yaşanan bu facia sonucu yaklaşık 200.000 insan hayatını kaybetmiştir.

Tehlike modelleri istatistiksel modeller, dinamik modeller, bileşke modeller olmak üzere üç başlıkta incelenebilmektedir.

Tehlike, kısaca istenmeyen durumlara yol açacak tüm etkenler olarak tanımlanabilir.

Belirsizlikler aşağıda sıralanan nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır (Caers, 2011):

Doğal tehlikeler aşağıdaki gibi iki ana başlık altında sınıflandırılabilir (Lindell vd., 2007):

• Meteorolojik Tehlikeler: Şiddetli fırtınalar, hortumlar, kasırgalar, yangınlar, kuraklık.

• Jeolojik Tehlikeler: Taşkınlar, tsunamiler, volkanik aktiviteler, depremler, heyelanlar.

EM-DAT verilerine göre dünyadaki doğal afet sayısı ve bunlardan etkilenen insan sayısı artarken, can kaybı sayısı azalmaktadır. Bu durum aşağıda sıralanan nedenlerle açıklanabilir:

En önemli teknolojik tehlikeler; yanıcı malzemeler, patlayıcılar, kimyasal toksinler, radyoaktif materyaller ve biyolojik tehlikelerdir.

İnsani varlıklar:

- Sosyal Demografikler

- Kentsel ve Kırsal Kültür

- Komşuluk

- Eğitim ve Sağlık

Toplumun sahip olduğu demografik yapı, karşı karşıya kalınan tehlikenin topluluğun hangi kısmının nasıl etkileneceğinin belirlenmesinde kullanılmakta, böylece acil durum planlamalarının yapılması ve yerel karar vericilerin afet zamanında alacağı kararların belirlenmesi mümkün olmaktadır (Pine, 2015). Demografik yapı, afet zamanında yapılacak işlemlerin belirlenmesinde ve planlamaların gerçekleştirilmesinde önemli bir etkendir.

Kritik Tesisler (İtfaiye istasyonları, polis merkezleri, ambulansların konumları, hastaneler, okullar, yaşlı bakımevleri, kreşler, belediye binaları, hapishaneler, tarihi ve kültürel yapılar ile alanlar)

Dinamik modeller gerçek zamanlı veriler kullanarak (rüzgâr yönü ve hızı, sıcaklık, basınç, nem, vb.) meteorolojik olayların tahmininde kullanılmaktadır. Bu tip modellerin kullanılabilmesi için oldukça fazla miktarda veriyi gerçek zamanlı olarak bir veri alım altyapısına, ilgili verilerin işlenebilmesi için güçlü bilgisayarların bulunduğu veri işleme ekipmanlarına sahip olunması gerekmektedir (Pine, 2015).

Ekolojik hassasiyetlerin tanımlanmasında kullanılan belirteçlere ait örnekler aşağıda sunulmaktadır (Pine, 2015):