Afet ve Acil Durumlarda Tahliye

Acil durumlarda tahliye, insan hayatı söz konusu olduğu için oldukça dikkat edilmesi gereken bir konudur. Acil durumlarda tahliye ile ilgili talimatlar, planlar ve dikkat edilecek hususların afet ya da acil durumda doğru biçimde uygulanması ve takip edilmesi hayati önem taşımaktadır. Aksi durumlarda afetin insanlara verdiği olağan zararlardan daha fazlası ortaya çıkabilir. Bu nedenle tahliye sürecine ilişkin talimatların ve tahliye türlerinin anlaşılması büyük önem taşımaktadır.

İşyerleri, okullar, alışveriş merkezle­ri gibi kamuya açık alanlarda tahliye detaylı prose­dürlerle uygulanır. Bu tip mekanlarda sorumluların tahliyeye ilişkin kanun ve yönetmelikleri bilmesi ve kanun ve yönetmeliklere göre acil durumlar ile il­gili gerekli alt ve üst yapıya ilişkin hazırlıkları ger­çekleştirmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra yine bu tip mekanlar için tahliye konusunda etkin bir planlamanın yapılması, acil durumlarda kullanıl­mak üzere tahliye krokilerinin çizilmesi ve önle­yici tedbirlerin alınması insan hayatı için oldukça önemli konuları oluşturmaktadır.

Doğa, insan veya teknolojiden kaynaklanan bir tehlikenin risk oluşturması durumunda, tehlike­den etkilenen veya etkilenme ihtimali olan kişilerin emniyetli bir yere taşınmasına tahliye denir.

Tahliye kararı alınmadan önce durum çok iyi değerlendirilmelidir. Hangi durumlarda tahliyeye başvurulacağı, kurum/kuruluşların afet acil yardım planlarında açıkça belirtilmeli; bunun dışında ön­görülemeyen durumlar için bir değerlendirme ya­pılmalıdır. Bir planın olmadığı durumlarda ise pa­niğe kapılmamak ve sağduyulu davranmak yeterli olacaktır. Tahliye kararı verilmeden önce, bulunu­lan yerin tehlike taşıdığından emin olmak gerekir. Bununla beraber, gidilecek yerin tahliye edilecek yerden daha emniyetli olmasına, ayrıca gidiş yolun­da bir tehlike bulunmamasına dikkat edilmelidir. Tahliye, duruma göre hem bina içine hem de bina dışına yapılabilir. Ayrıca bina içinde yatay (aynı kat içinde) veya dikey (katlar arasında) olarak ger­çekleştirilebilir. Diğer bir ifadeyle tahliyenin amacı risk içeren bölgeyi terk etmektir.

Tahliye işlemi tahliye edilenlere göre kısmi veya toplu olmak üzere ikiye ayrılır. Kısmi tahliye, doğ­rudan risk altında olan kişilerin hızlı bir şekilde tahliye edilmesidir. Burada amaç, tehlikeye en ya­kın kişilerin ortamdan hızla uzaklaştırılması yoluyla kayıpların önüne geçmektir. Örneğin yüksek katlı yapılarda çıkan yangınlarda, yangının çıktığı kat ve onun bir üstündeki katta bulunan kişiler tahli­ye edilir. Diğer katlarda risk altında olmayan kişiler tahliye edilmez. Böylece, asıl tehlikeye maruz kalan kişilerin kurtarılması ve müdahale operasyonunun daha rahat gerçekleşmesi sağlanır.

Tahliye işlemi tahliye edilenlere göre kısmi veya toplu olmak üzere ikiye ayrılır. Toplu tahliyede ise tahliye edilecek mekanda bulunan herkes bulun­duğu yeri terk ederek, önceden belirlenmiş yollardan, yine önceden belirlenen toplanma yerine gider. Yanan bir binadaki herkesin binayı terk etmesi, top­lu tahliyeye örnek olarak verilebilir. Tahliye edilen yerler de iki türlüdür. Tahliye edilen yer, tahliye es­nasında uygulanması gereken prosedürleri belirler. Bir yapının tahliyesi ile bir bölgenin tahliyesi bir­birinden farklı olduğu için bu iki durumun farklı planlanması gerekir.

Dışa tahliye, bina içinde bulunan kişilerin tehlike altında olduğu durumlarda yapılır. Burada amaç, tehlike oluşturan yapıyı terk etmelerini sağlayarak kişileri risk içermeyen bir alana çıkarmaktır. Dışa tahliye yapılırken binanın yapısal ve iç tasarımı büyük önem taşır. Binaların içerisindeki tahliye yolları binanın yapım aşamasında düşünülüp yerleştirilmeli ve iç tasarım yapılırken sınırlandırılmamalıdır. Kaçış yolları görülebilecek şekilde işaretlenmelidir. Ayrıca tahliyeden sorumlu bir ekip belirlenmeli, bu ekip tahliye süresince insanların doğru tahliye rotasını takip ettiğinden ve tahliye sonrasında binayı terk ederken de içeride kimsenin kalmadığından emin olmalıdır. Bir bina genel olarak yangın anı, deprem sonrası, patla­ma sonrası, sel/su baskını öncesi ve anı, kimyasal kazalar, terör/bomba tehdidi, heyelan tehlikesi gibi afet durumlarında tahliye edilmektedir.

• Alarm ve ikaz duyulduğunda yapılması gerekenler,

• Görevlilerin ve tahliye edilenlerin sorumlulukları

(eş sistemi, özel ihtiyaç sahipleri, vb.),

• İtfaiyeye haber verme,

• Zaman kazandıracak önlemler (eşyaları bırakma,

vb.),

• Toplanma bölgesi,

• Özel tedbirler.

Koruyucu giysiler ve sağlam ayakkabılar giyin. Afet ve acil durum çantanızı yanınıza alın. Önceden belirlenen toplanma yerine ulaşın. Önceden belirlenen tahliye uygulamasına uyun. Eğer tahliye anında imkân varsa; elektrik, su ve doğalgaz vanalarını kapatın. Tanıdıklarınıza nereye gittiğinizi haber verin. Yalnız yaşayan, yaşlı ve engelli komşularını­za yardımcı olun. Evcil hayvanlarınız için önlem alın. “Tehlike geçti” değerlendirmesi gelene ka­dar binaya tekrar hiçbir nedenle girmeyin.

İçe tahliye genellikle bina içinin daha güvenli olduğu durumlar, kar ve yağmur fırtınaları, seller ve sivil olaylar olması durumunda tercih edilme­si gereken tahliye türüdür. Bu gibi durumlarda kesinlikle dışarı çıkılma­malı, bina dışında bulunuluyorsa içeri girilmelidir. İçe tahliyenin de en az dışa tahliye kadar dikkatli bir şekilde planlanması gerekir. İçe tahliyede amaç dış or­tamdaki olumsuz durumun etkilerinden uzak kal­maktır. Bu durum özellikle kimyasal ve radyoaktif etkileri olan olaylarda önem kazanmaktadır.

• Hızlı bir şekilde kapalı mekana girin.
• Kapıları ve pencereleri hızlıca kapatın.
• Havalandırma sistemlerini, baca girişlerini kapatın.
• Bant kullanarak bütün pencere ve kapıları, hava girişi olabilecek yerleri kapatın. Bunu yaparken streç film veya naylon poşet gibi malzemeler kullanabilirsiniz; fakat kullan­dığınız malzemenin hava geçirmez olduğu­na emin olun.
• Önceden belirlediğiniz, evin dış etkilere en uzak (ev planına göre orta kısma yakın) odasına girip kapısını kapatın.
• Yanınızda bir radyo ve telefon bulundurun.

Bölgenin tamamen risk altında olması durumunda yapılan tahliye türüne denir. Bölgesel tahliye iki türlü gerçekleşebilir. Bunlardan ilki resmi makamların tahliye emri vermesiyle başlar. Diğeri ise bireylerin kendi kendilerine bölgeyi tahliye etmesiyle ortaya çıkmaktadır. Eğer resmi makamlar tahliye emri verdiyse, bu emre uyulması gerekir. Zira tahliye emrinin verilmesi, bölgede insan hayatını tehdit eden çok ciddi bir risk bulunduğunu gösterir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 12’nci maddesi gereğince ise ciddi, yakın ve önle­nemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumun­da işverenler; çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gi­debilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapmak ve çalışanlara gerekli talimatları vermekle yükümlüdür. Bu konuda yapılacak çalışma­ların 18.06.2013 ve 28681 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılması gerekmektedir.

a) Acil durum planında belirtilen hususlar da­hilinde alınan önleyici ve sınırlandırıcı ted­birlere uymak,

b) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, te­sis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlen­dirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek,

c) Acil durumun giderilmesi için, işveren ile işyeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay ye­rine intikal eden ekiplerin talimatlarına uy­mak,

d) Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalış­ma arkadaşlarının hayatını tehlikeye düşür­meyecek şekilde davranmak.

a) Oda ve diğer bağımsız mekanlardan çıkışlar,

b) Her kattaki koridor ve benzeri geçitler,

c) Kat çıkışları,

ç) Zemin kata ulaşan merdivenler,

d) Zemin katta merdiven ağızlarından aynı katta yapı son çıkışına götüren yollar,

e) Son çıkış.

a) Risk değerlendirmesi sonuçları,

b) Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali,

c) İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar,

d) Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali

e) Sabotaj ihtimali.

• Söndürme Ekibi,
• Tahliye ve Kurtarma Ekibi,
• Koruma Ekibi ,
• İlkyardım Ekibi.

- Engelli olarak bilinen,- Aşırı kilo ve ilerlemiş yaşı gereği hareket kabiliyeti kısıtlı olanlar,

- Tahliye sırasında panik atak yaşama ih­timali olanlar,

- Astım, kalp ve damar, vb. hastalıkları olanlar,

- Sağlık geçmişinde ağır hastalık ve ame­liyat hikayesi olanlardır.

• Plan önce, bina tahliye sorumlusu, kat tah­liye sorumlusu ve tahliye grup liderlerine açıklanır.

• Tahliye grup liderleri, personele planı açıklar ve grubun kat içinde nasıl toplanacağını ve çıkış istikametlerine nasıl yöneleceğini, tahli­yede nelere dikkat etmesi gerektiğini açıklar.

• Özel ilgi gerektiren personele, nezaretçisi oldukları kişileri nereden, nasıl ve hangi sı­rada tahliye edecekleri açıklanır.

• Bina içinde güvenli bekleme alanları perso­nele açıklanır.

• Tahliye planı herkesin kolayca görebileceği bir yere asılır veya şirketin yerel ağında her­kesin erişimi olan bir alana konulur.

- Tahliye süresi,

- Tahliye tatbikatına keyfi olarak katıl­mayan personel,

- Acil çıkış istikametlerinin kullanılma durumu,

- Toplanma noktasının kullanılma duru­mu,

- Şahsi eşyaların dışında personel berabe­rinde alınan eşyalar,

- “Tehlike geçti” ikazından önce binaya giriş teşebbüsü olup olmadığı,

- Alarm ikazının doğru şekilde verilip ve­rilmediği.