ACİL DURUM BİLGİSİ VE YÖNETİMİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 8

afet ve acil durum yönetimi; zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme gibi dört ana aşamadan oluşur.

Bütünleşik modern afet yönetimi sisteminde, kayıp ve zarar azaltma, hazırlık, tahmin ve erken uyarı gibi afet öncesi korumaya yönelik olan çalışmalar risk yönetimi; müdahale, etki analizi, iyileştirme, yeniden yapılandırma gibi afet sonrası düzeltmeye yönelik olarak yapılan çalışmalar ise kriz yönetimi olarak nitelendirilir

Halkla İlişkiler Görevlisi (Basın Sözcüsü): Medya ile irtibatta olur; gerekli bilgileri basına ve kamuoyuna iletir. Olay komutanı basının geniş ölçüde ilgisini çeken bir acil durum oluştuğunda, kamuyu yönlendirmeye, alarm vermeye ve bilgilendirmeye gerek olduğunda ya da Acil Durum Yönetim Merkezi’ndeki Halkla İlişkiler Uzmanı ile bir basın açıklaması yapılması gerektiğinde bir basın sözcüsü atayabilir.

OKS (Arazi): Komuta:Olay yerinde olay ile ilgili çalışmalarda tüm sorumluluğu üstlenir.

Türkiye’de sadece depremleri kapsamakla beraber afetlerle ilgili ilk kanun 1944’de yürürlüğe konulmuştur. Türkiye’de gerçek anlamda doğal afet zararlarının azaltılmasına yönelik çalışmalar, bu kanunla başlamıştır. İzleyen yıllarda çok sayıda yasal düzenleme yapılmıştır.

• Merkez Teşkilatı
               • Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)
               • Afet ve Acil Durum Danışma Kurulu
• Taşra Teşkilatı
               • İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri
               • Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri
               • Yerel Yönetimler
• Diğer Kuruluşlar
               • Kızılay
               • Doğal Afetler Sigortalar Kurumu (DASK)
               • Sivil Toplum Kuruluşları (STK)
               • Türk Silahlı Kuvvetleri

ADYM (Kurum): Finans/Yönetim: Kurumun bütçesi ile ilgili tüm finansal kontrol ve formaliteleri yerine getirme sorumluluğunu üstlenir.

Genel olarak afet ve acil durum yönetimi konusunda uyulması gereken önemli kuralları şu şekilde sıralayabiliriz.

Kural 1. Afetlerin tümü dikkate alınmalıdır.Afetlere ve acil durumlara bütünleşik, kapsamlı bir yönetim felsefesiyle yaklaşılmalıdır. Afetlerin tüm olası etkileri dikkate
alınmalı ve onlara karşı ülkenin bütün kurumları ve toplum oluşturan bütün bireylerle birlikte hazırlanılmalıdır.

Zarar görebilirlik fiziksel, sosyal ve ekonomik zarar görebilirlik olarak sınıflandırılmaktadır.

Zarar görebilirliği arttıran faktörler; yoksulluk, nüfus artışı, plansız şehirleşme, çevre kirliliği, denetimsiz yapılar, altyapı eksiklikleri, yetersiz kurumsal yapılanma ve eğitim programları vb. olarak sayılabilir

• Kriz anı yönetiminde yapılması gerekenler; krize tanı konulması, belirlenen önlemlerle ilgili karar alınması ve alınan kararların uygulanması olarak üç aşamadan oluşur.

• Kriz öncesi yönetim; strateji oluşturmak, erken uyarı sistemlerini belirlemek, kriz planı hazırlamak ve karar destek üniteleri
ile kriz ekibi kurmak gibi hazırlıkları içerir.

• Kriz sonrası yönetimi; kriz anında yaşananlardan ve hatalardan ders alma, yeniden yapılanma, kendine düzen verme, bir başka
deyişle fırsatları değerlendirme dönemidir.

Şekil 1.2 Afet Türleri

Jeolojik Afetler: Jeolojik kökenli afetlerdoğrudan doğruya kaynağını yerkabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir. Deprem, heyelan, kaya düşmesi, volkanik patlamalar, tsunami gibi doğa olaylarını jeolojik afetlere örnek olarak verebiliriz. Deprem, yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayıdır. Heyelan (toprak kayması), zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketidir. Kaya düşmesi, fiziksel veya kimyasal etkilerle bozulmuş veya parçalanmış, değişik boy ve çeşitteki kaya veya zemin parçalarının, kendiliğinden ya da depremler, aşırı yağışlar gibi harici etkilerle meyil aşağı hızla hareket etmesi olayıdır (AFAD, 2018). Volkanik patlamalar, magmanın yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkta ergimiş halinin yanardağ adı verilen coğrafi oluşumlar kanalıyla yerin içinden yüzeye püskürerek çıkmasıdır. Tsunami ise, deniz altında meydana gelen deprem, volkanik patlama veya kütle hareketi sonucu oluşan dev dalgalardır.

Çok kabaca Dünyanın sağlık durumunu özetlemek gerekirse,
• Dünya ekosistem sağlığı son dönemde yaklaşık %30 oranında
• Verimli topraklar son dönemde %25 oranında azalma göstermiştir.

Şekil 1.4 Afet Yönetim Sistemi

Müdahale aşamada yürütülmesi gereken faaliyetleri aşağıdakilerle sınırlı kalmamak kaydıyla şu şekilde sıralayabiliriz:
• Acil Durum/Afet İlanı,
• Acil durum operasyon planını uygulamak,
• Etkin haberleşme sürdürmek ve yeterli koordinasyonu sağlamak,
• Uyarı yayınlamak,
• İhtiyaçları belirlemek,
• Tehdit altındaki nüfusun tahliyesini gerçekleştirmek,
• Sonraki olası hasarları önlemek için çalışmalar yapmak,
• Barınak ve toplu bakım sağlamak,

• Acil durum tıbbi hizmetlerini sağlamak,
• Yiyecek ve içecek malzemelerinin temini ve koruması,
• Özel nüfusun (kadın, çocuk, yaşlı, engelli vb.) ihtiyaçlarını karşılamak,
• Arama kurtarma faaliyetlerini yürütmek,
• Toplu ölümlerle ilgilenmek (kimlik saptama,
saklama ve defin işlemleri),
• Medya ve kamuya bilgi vermek,
• Gönüllülerin yönetimi (yardım faaliyetlerine
katılan bireylerin koordinasyonu),
• Güvenliği sağlamak ve kamu düzenini tekrar
oluşturmak,
• Afet sonrası, yıkımın büyüklüğünü belirlemek,
• Psikolojik destek sağlamak,
• İyileştirme uygulamalarını hızlandırılmak.

En basit tanımıyla tehlike, zarar verme potansiyeli olabilecek bir olayın meydana gelme olasılığı; risk ise tehlikenin oluşması halinde ortaya çıkabilecek kayıpların bir ölçüsü olarak tanımlanmaktadır.

Risk, bir tehlikenin oluşması halinde ortaya çıkan ölümler, yaralanmalar, yaşam kalitesindeki kayıplar, doğrudan ya dolaylı ekonomik kayıplar gibi tüm kayıpların toplamıdır.